Pochodzenie psa domowego (Canis familiaris)

Kwestia pochodzenia psa domowego (Canis familiaris) nie jest do końca wyjaśniona. Ważne jest by pamiętać, że nasz domowy pupil to odrębny gatunek, który posiada specyficzne dla siebie cechy. Owszem, wszelkie badania wykazują, że pies pochodzi od wilka (Canis lupus), jednak nie jest nim w pełni. Psy musiały wykształcić określone, często przeciwstawne do wilczych zachowania które umożliwiły im życie w otoczeniu człowieka.

Istnieje wiele teorii na temat psiego przodka. Uczeni opowiadali się za wilkiem, szakalem, kojotem, lisem a nawet hieną. Obecnie większość badaczy skłania się ku wilkowi, ze względu na istotne podobieństwa na tle anatomicznym, genetycznym oraz w kwestii zachowań. Do podobieństw między tymi gatunkami zaliczyć można:

z-winnickiego-wzgorza.pl

Podobieństwa w budowie anatomicznej i genetycznej:

· Ten sam wzór zębowy;
· Ta sama liczba chromosomów - 78;
· Największe podobieństwo w budowie białek krwi;
· Różnica ciężaru mózgu między psem, a wilkiem jest mniejsza, niż w przypadku pozostałych gatunków, np. szakala;
· Podobieństwo w budowie anatomicznej głowy;

Podobieństwa w zachowaniu:

· Zbieżność wielu zachowań społecznych;
· Podobieństwo wydawanych dźwięków (podczas gdy dźwięki wydawane przez szakale są zupełnie inne);
· Znakowanie terytorium moczem;

Z początku wierzono, że człowiek złapał szczenię wilka i oswoił, co miało prowadzić do powstania nowego, odrębnego gatunku. Obecnie wiemy jednak, że nie było to możliwe. Dzikie zwierzęta są w stanie przebywać z człowiekiem jedynie w okresie szczenięcym, odchodzą jednak po osiągnięciu dojrzałości (Meggit; Crisler 1996). Ponadto oswojenie, w przeciwieństwie do udomowienia (zmienianie cech psychicznych i morfologicznych zwierząt poprzez sztuczną selekcję, czyli krzyżowanie osobników o pożądanych cechach), nie jest dziedziczone. Oswojony wilk urodzi nie oswojone młode. Stąd wiadomo, że sytuacja była bardziej zróżnicowana. Można wydzielić trzy etapy powstania gatunku Canis familiaris:

imperiumtapet.pl

· Faza symbiozy między człowiekiem, a wilkiem : wraz z osiedlaniem się ludzi powstawały miejsca składowania odpadków żywności, które stawały się pożywieniem mniej płochliwych i słabiej radzących sobie z polowaniem osobników; w tym momencie linia genetyczna wilka rozeszła się na osobniki żyjące w watahach, będące świetnymi łowcami, stroniące od ludzi oraz osobniki żyjące samotnie, żywiące się odpadami oraz coraz mniej płochliwe; w związku ze zmianą zachowań nastąpiło przystosowanie w budowie : mniejsza głowa, w tym mniejszy mózg, mniejsze zęby, słabsze szczęki oraz większe oczy.

· Faza zacieśniania więzów między człowiekiem, a czworonogiem : naturalna selekcja w obrębie płochliwości; środowisko faworyzowało osobniki mniej płochliwe;

· Faza świadomej selekcji hodowlanej na potrzeby człowieka; etap wyodrębniania ras;

Okres udomowienia psów określa się na 10-15 tys. lat p.n.e (Najmanova, 1983). Najprawdopodobniej pies wywodzi się od azjatyckich wilków, ostatnio jednak powstały badania mówiące, że jego przodkowie pochodzą z Afryki (Boyko, 2009). Możliwe jest również kształtowanie się gatunku w kilku miejscach równocześnie. Badania kości psów sprzed 31 tysięcy lat dowodzą, że pierwsze udomowione psy przypominały wyglądem Syberian husky, były jednak od nich większe („Dwa razy dłuższa historia psa”, 2008). Nie są to ostateczne dane, gdyż badania na temat pochodzenia psa trwają nadal.

W związku z wydzieleniem się odrębnego gatunku Canis familiaris warto wspomnieć o różnicach pomiędzy psem, a gatunkiem z którego się wywodzi, czyli wilkiem : 

· Pies jest nastawiony na kontakt z człowiekiem, podczas, gdy wilk jest mistrzem w jego unikaniu; Jest to psia cecha o której ludzie często zapominają, a która staje się przyczyną większości problemów wynikających z posiadania pupila.

turystyka.interia.pl

· Pies wymaga pracy, podczas, gdy wilk skupia się na przetrwaniu; psy pozostawione same sobie nudzą się oraz czują się niepotrzebne; sytuacja ta prowadzi do ukształtowania się osobnika osowiałego, bądź nadpobudliwego, co jest kolejną, istotną przyczyną problemów właściciela; wysiłki stworzenia wilczego zaprzęgu spełzną na niczym, gdyż wilk „nie widzi sensu” w tego typu czynnościach (Coppinger, 2001), podczas gdy pies jest zachwycony możliwością pracy z człowiekiem i przydatnością w zastępczym stadzie, jakim jest ludzka rodzina;

· Istnieje ogromna różnica w zdolnościach poznawczych tych dwóch gatunków : wilki uczą się przez obserwację, podczas gdy psy przede wszystkim poprzez powtarzanie określonych sytuacji; co nie oznacza jednak, że nauka przez obserwację u psów nie istnieje, sprawdza się jednak jedynie w określonych sytuacjach. Sama byłam świadkiem ćwiczenia w czasie którego dziesięć psów wraz z właścicielami stało ustawionych w okrąg, w środku którego leżała kiełbasa; każda para po kolei podchodziła do kiełbasy, a właściciel przeganiał swego psa, tak by ten jej nie przechwycił, po czym zajmował go zabawą; czynność miała na celu naukę nie brania żywności znalezionej na spacerze; ostatnią parę stanowił labrador (dla nie znających tematu - jedna z najbardziej żarłocznych ras), który na skutek obserwacji pozostałych 9 par, nawet nie ruszył się z miejsca, gdy przyszła jego kolej.

Podsumowując chciałabym jeszcze raz przypomnieć, że pies nie jest wilkiem, a jedynie wywodzi się od niego. Oznacza to, że pewne zachowania zostały odziedziczone po przodku, jednak część z nich uległa kategorycznej zmianie na skutek udomowienia (np. płochliwość).

hoga.pl

Bibliografia:
Boyko Adam R., Boyko Ryan H., Boyko Corin M., Parker Heidi G. i inni, 2009: Complex population structure in African village dogs and its implications for inferring dog domestication history. Proceedings of the National Academy of Sciences.
Coppinger Ray, Coppinger Lorna, 2001: Dogs. A startling new understanding of canine origin, behavior and evolution. Scribner.
Crisler Lois, Mech L. David, 1996: Arctic Wild: The Remarkable True Story of One Couple's Adventures Living Among Wolves. The Lyons Press
Fisher John, 1994: Okiem psa. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Gołębiewska Miriam : Ewolucja Psa.
Najmanova Diana, Humpal Zdenek, 1983: Psy rasowe. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
Meggit J.M : Man, culture and animals
Raber Hans, 1999 : Encyklopedia Psów Rasowych. Tom I. Multico Sp. z o.o.
Smyczyński Lubomir, 1983 : Psy. Rasy i wychowanie. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
Dwa razy dłuższa historia psa, "Rzeczpospolita" z 22 października 2008, str. A21, numer 248 (8149)